♧♧♧ شب های قدر

شب قدر برترین و مهم‌ترین شب سال در فرهنگ اسلامی است.^[۶] بنابر

 روایتی از پیامبر(ص)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است

 و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند.^[۷] 

در قرآن کریم، سوره‌ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص 

یافته و بدین نام (سوره قدر) خوانده شده است.^[۸] در این سوره،

 ارزش شب قدر بیشتر از هزار ماه دانسته شده است.^[۹] 

آیات یکم تا ششم سوره دخان نیز به اهمیت و رخدادهای 

شب قدر می‌پردازد.^[۱۰]

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که بهترین ماه‌، رمضان است 

و قلب ماه رمضان، شب قدر است.^[۱۱] همچنین از پیامبر(ص) 

نقل کرده‌اند که شب قدر، سَروَر شب‌هاست.^[۱۲] 

بنابر منابع روایی و فقهی، روزهای قدر نیز همانند شب‌های آن

 گرانقدر و با فضیلت‌اند.^[۱۳] 

در برخی از روایات آمده است که فاطمه(س) سرّ شب قدر است^[۱۴]

 و هر کس منزلت فاطمه(س) را درک کند، شب قدر را درک کرده است.^[۱۵] 

وقوع برخی حوادث همانند شهادت امام علی(ع) در دهه سوم ماه رمضان

، بر اهمیت این شب‌ها، نزد شیعیان افزوده است و آنان در این شب 

در کنار اهتمام به اعمال مستحب مخصوص این شب‌ها، 

برای آن امام نیز سوگواری می‌کنند.^[۱۶]

نزول قرآن

آیه اول سوره قدر و آیه سوم سوره دخان، بیانگر نزول قرآن

 در شب قدر است.^[۱۷] 

محمد عبده معتقد است آغاز نزول تدریجی قرآن در ماه رمضان

 بوده است؛^[۱۸] اما بیشتر مفسران معتقدند در این شب،

 قرآن به صورت یکباره از لوح محفوظ بهبیت المعمور یا قلب

 پیامبر(ص) نازل شده که به آن، نزول دفعی یا نزول اجمالی قرآن می‌گویند.^[۱۹]

تقدیر امور

امام باقر در توضیح آیه چهار سوره دخان می‌گوید هر ساله در

 این شب، تقدیر سال آینده هر انسانی نوشته می‌شود.^[۲۰]

 بر همین اساس در برخی از روایات، شب قدر به عنوان ابتدای 

سال دانسته شده است.^[۲۱] علامه طباطبایی می‌گوید: مراد از قدر

،تقدیر و اندازه‌گیری است و خداوند در این شب، اموری از قبیل

 زندگی، مرگ، روزی، سعادت و شقاوت انسان‌ها را مشخص 

می‌سازد.^[۲۲] بر پایه برخی از روایات، ولایت امام علی و سایر

 اهل‌بیت(ع) نیز در همین شب، مقدر و امضاء گردیده است.^[۲۳]

آمرزش گناهان

بنا بر منابع اسلامی، شب قدر شب ویژه رحمت الهی و آمرزش 

گناهان است و شیطان در این شب به غل و زنجیر کشیده

 شده و درهای بهشت برای مؤمنان باز می‌شوند.^[۲۴] از 

پیامبر(ص) روایت شده است: هر کس شب قدر را احیا کند 

و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، همه گناهانش

 بخشیده می‌شود.^[۲۵]

نزول فرشتگان

بر اساس آیات سوره قدر، فرشتگان و روح در شب قدر بر زمین

 فرود می‌آیند^[۲۶] و طبق برخی احادیث، برای ابلاغ تقدیر سال 

آینده نزد امام می‌روند و آنچه مقدر شده را به او ابلاغ می‌کنند.^[۲۷] 

امام باقر می‌فرماید: در این شب، فرشتگان به دور ما طواف می‌کنند

 و ما بدین‌گونه متوجه شب قدر می‌شویم.^[۲۸] در روایات دیگری به

 شیعیان توصیه شده که از این مسئله به عنوان استدلالی برای

 اثبات ضرورت امامت و حقانیت شیعه استفاده شود؛ بدین ترتیب 

که در هر عصری باید امام معصومیوجود داشته باشد تا فرشتگان، 

مقدرات را به او ابلاغ کنند.^[۲۹]

در مورد اینکه شب قدر کدام یک از شب‌های سال است،

دیدگاه‌های‌متفاوتی وجود دارد.

دیدگاه شیعه

مفسران شیعه با استناد به ظاهر آیات سوره قدر معتقدند شب قدر  اختصاص به شب نزول قرآن در عصر پیامبر(ص) ندارد، بلکه هر سال تکرار می‌شود. روایات بسیاری نیز که به عقیده برخی در حد تواتر است، این مطلب را تأیید می‌کند.^[۳۰] با این حال، زمان دقیق شب قدر معلوم  نیست و در آیات و روایات، تصریحی به اینکه شب قدر کدام‌یک از شب‌های سال است، وجود ندارد. ولی روایات بسیاری تاکید می‌کند که شب قدر در ماه رمضان واقع شده است.^[۳۱]

در روایات شیعه بر احیا گرفتن سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان تاکید

 بیشتری شده و از میان این سه شب نیز اهتمام به شب بیست و سوم 

بیش از بقیه شب‌هاست.^[۳۲] بنابر روایتی دیگر، شب نوزدهم تقدیرها

 نوشته می‌شود و در شب بیست و یکم، إبرام (قطعی) می‌گردد در

 شب بیست و سوم امضای نهایی اتفاق می‌افتد.^[۳۳] شب ۲۷رمضان 

و شب نیمه شعبان هم دو احتمال دیگر برای شب قدر است.^[۳۴]

دیدگاه اهل سنت

بیشتر اهل سنت به استناد حدیثی نبوی معتقدند شب قدر یکی

 از ده شب آخر ماه رمضان است و احتمال شب قدر بودن

 ۲۷ رمضان، بیشتر از بقیه شب‌هاست. بر این اساس، 

اهل سنت در این شب به دعا و شب‌زنده‌داری می‌پردازند.^[۳۵] 

برخی از اهل سنت نیز معتقدند شب قدر تنها در زمان زندگی

 حضرت محمد(ص) هر ساله تکرار می‌شد، اما پس از آن دیگر 

شب قدری نیست.^[۳۶] به گفته برخی دیگر، شب قدر یک شب

 مشخص در سال نیست و در هر سال شبی نامعلوم است.^[۳۷] 

این عده معتقدند شب قدر، در سال بعثت، در ماه رمضان بوده

 ولی در سال‌های دیگر ممکن است در ماه‌های دیگر باشد.^[۳۸]

تفاوت افق‌ها و تعیین شب قدر

فقط یکی از شب‌های هر سال، شب قدر است^[۳۹] اما مختلف بودن

 افق کشورها (مانند افق ایران و عربستان) باعث می‌شود که زمان

 آغاز ماه رمضان در مناطق مختلف، فرق داشته باشد و به تبع آن

، زمان شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳۳ ماه رمضان نیز مختلف باشد.^[۴۰]

 فقها درباره این تعارض می‌گویند تفاوت افق کشورها دلیل 

بر تعدد شب قدر نیست و مردم هر یک از مناطق جهان باید

 شب قدر و سایر زمان‌های مقدس مانند عید فطر یا عید قربان

 را طبق افق خودشان تعیین کنند.^[۴۱] بر اساس دیدگاه آیت الله مکارم

، شب، همان سایه نیمی از کره زمین بر نیمه دیگر آن است و این سایه 

همراه گردش زمین در حرکت بوده و یک دوره کامل آن، ۲۴ ساعت

 طول می‌کشد.^[۴۲] بنابراین ممکن است شب قدر، یک دور کامل از

 حرکت وضعی زمین به دور خویش باشد؛ یعنی مدت ۲۴۴ ساعت

 تاریکی که تمام نقاط زمین را زیر پوشش قرار می‌دهد. پس شب قدر

 از یک منطقه شروع می‌شود و تا ۲۴ ساعت ادامه دارد و همه کره زمین 

شب قدر را درک می‌کنند.^[۴۳]

در حدیثی از امام علی(ع) آمده است که پیامبر(ص) در دهه سوم

 ماه رمضان، رختخوابش را جمع می‌کرد و برای اعتکاف به مسجد می‌رفت 

و با وجود آنکه مسجد مدینه سقف نداشت، حتی در زمان بارندگی

 نیز مسجد را ترک نمی‌کرد.^[۴۴] همچنین نقل شده است که پیامبر(ص) 

در شب‌های قدر بیدار بود و به صورت افراد خواب‌آلود نیز آب می‌پاشید.^[۴۵]

روش فاطمه(س) این بود که شب قدر را تا صبح به عبادت می‌پرداخت

 و فرزندان و خانواده خود را نیز به بیدار ماندن و عبادت وادار می‌کرد و 

مشکل خواب آنها را با کمتر غذا خوردن و خوابیدن در روز برطرف می‌نمود.^[۴۶] 

معصومان(ع) در شب‌های قدر، حضور در مسجد و شب‌زنده‌داری را ترک 

نمی‌کردند؛^[۴۷] بر اساس روایتی، امام صادق(ع) در یکی از شب‌های قدر به

 شدت مریض بود، با این حال از اطرافیانش خواست او را به مسجد ببرند تا در آنجا عبادت کند.^[۴۸]

♧♧♧♧♧

هیات مدیره موسسه امام جواد(ع) شهرستان شوط 

فرا رسیدن لیالی قدر وشهادت اولین اختر تابناک

 امامت و ولایت  حضر علی (ع)را  به همه ی

 شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت تسلیت و

 تعزیت عرض می نماید.